Sáng đầu thu trong trẻo. Cái rét se se ngọt ngào mơn man da thịt. Sau giấc ngủ đêm, Mường Khương như sơn nữ vẫn còn mơ màng, nũng nịu trong chiếc chăn bồng bềnh sương trắng. Ấy vậy mà khi mặt trời lên, phía đông ửng hồng, cả thị trấn miền sơn cước cứ dần hiện ra trong màn sương như ở xứ sở thần tiên. Tôi thích sự tĩnh lặng của buổi sớm mùa thu nơi đây. Tuyến đường còn vắng người và các phương tiện qua lại.
Trong đêm, những chiếc lá vàng lặng lẽ rời cành, khẽ rơi xuống lòng đường và sống nốt quãng thời gian ngắn ngủi của đời lá trước khi dòng xe qua lại phủ lên một lớp bụi đường. Từ ban công nhà khách Ủy ban nhân dân huyện nhìn ra xa, dải sương sớm như chiếc khăn bông trắng hững hờ giăng ngang sườn núi. Nắng lên. Nắng thủy tinh dịu dàng đậu trên những vòm lá non. Thứ nắng mới còn tinh khôi trải trên sườn núi xuyên qua lớp sương mỏng đang bay lên như khói nhẹ.
Mới hôm nào, thị trấn Mường Khương tan hoang sau cơn giận dữ của trời. Trong cơn giông lốc, đá từ trên cao trút xuống khiến hàng ngàn mái nhà không còn đến một viên ngói lành lặn. Những mái nhà lợp bằng tôn dày cũng bị đá bắn thủng lỗ chỗ và gió bão xé rách toang như người đàn bà cả giận xé một cái áo cũ. Thế mà hôm nay, những mái nhà lợp ngói mới trắng lấp lóa trong nắng sớm mùa thu.
Những trường học cũng được sửa sang, quét lại vôi, chuẩn bị đón mùa khai giảng mới. Từ trên cao nhìn xuống, cánh đồng Tùng Lâu xanh mướt màu lúa non. Huyện nghèo Mường Khương đã hồi sinh. Thật cảm phục cho bản lĩnh kiên cường và nghị lực của con người nơi đây. Trong thiên tai, tận cùng khó khăn, người Mường Khương, các dân tộc Mường Khương đã đoàn kết, xiết chặt tay nhau, không ngừng vươn lên xây dựng cuộc sống mới.
Mùa thu xứ Mường
Lên xứ Mường không có gì thích bằng được phóng xe máy trên những cung đường đèo dốc quanh co lưng chừng núi, khám phá sự hùng vĩ của núi non. Sắc thu vùng cao đẹp đến sững sờ. Trên sườn núi cao, ngoài những thảm ngô vàng rực, cây lá đã bắt đầu đổi màu theo cái lạnh đầu mùa. Thỉnh thoảng lại bắt gặp một cây khoe màu lá đỏ rực như đốm lửa. Người không có tâm hồn nghệ sĩ cũng phải dừng lại một chút, thả hồn theo mây núi.
Tạo hóa đã ban phát cho nơi đây những dãy núi liền núi cứ nhọn hoăn hoắt sừng sững thách thức thời gian. Mường Khương như công viên đá. Con người nơi đây sống hòa hợp với đá và chinh phục đá bằng bản lĩnh kiên cường. Những nương ngô, lúa, lạc, đậu tương vẫn vươn lên xanh tốt để đến mùa thu lại vàng rực sườn đồi. Mùa thu cũng là mùa đồng bào vùng cao Mường Khương hối hả lên nương bẻ ngô, gùi từng gùi nặng về nhà. Từ thị trấn Mường Khương, qua Nấm Lư lên Lùng Khấu Nhin, tôi mải mê ngắm những ngôi nhà nhỏ được tô điểm thêm màu vàng rực rỡ của những cây sào phơi ngô trước cửa, sân phơi ngô vàng ươm trong nắng. Mùa thu, thang gác nhà nào cũng trĩu xuống…
Trong hành trình khám phá xứ Mường, tôi lạc vào chợ phiên Lùng Khấu Nhin nhộn nhịp bên đường. Bà cụ người Mông từ Cao Sơn đem xuống chợ gùi nặng toàn những quả dưa “ngố” vỏ màu vàng ruộm, mập mạp như quả bí đao. Ngỡ là dưa già, nhưng không phải. Giống dưa vùng cao là thế, bổ ra ruột xanh, ăn vào thấy vị thơm mát. Chả thế mà đồng bào đi làm nương vừa đói vừa mệt, cứ ngồi dưới tán cây, ăn quả dưa là bao nhiêu mệt mỏi tan biến hết. Mường Khương là xứ sở của ớt. Loại ớt ngon nổi tiếng làm nên thương hiệu “Tương ớt Mường Khương” được khắp trong Nam, ngoài Bắc biết tới. Ở chợ phiên này, ớt tươi được bày bán thành từng dãy.
Chị bán hàng váy thổ cẩm sặc sỡ, tươi cười đong từng bát ớt chín đỏ cho khách. Mấy tốp thiếu nữ Mông rủ nhau đi chơi chợ chọn mua váy áo, chẳng son phấn gì mà cô nào má cũng hây hây, đôi môi đỏ mọng như trái ớt chín trên nương. Đang giơ máy ảnh lên bấm nhiệt tình, đi ngang khu chợ ăn uống bụng bỗng cồn cào vì mùi phở thơm quá. Cô chủ quán người Nùng tươi cười: Anh ơi, vào đây ăn bát phở Lùng Khấu Nhin xem có ngon như phở ngoài phố không! Phở nóng, ăn giữa cái rét đầu thu, cho thêm miếng dạ dày lợn bản, ít hành lá, cắt thêm vài lát ớt vào. Chà! Cay xè mũi! Ăn vào mà xuýt xoa, nhưng rõ ràng ngon hơn ngoài phố. Đoàn khách Tây đến thăm chợ Lùng Khấu Nhin cũng háo hức vào quán. Anh bạn người Mông bên cạnh rót chén rượu ngô mời. Uống xong, cả ta lẫn Tây đều nhăn mặt, rồi bắt tay cười thích thú.
Giữa trưa, nắng đã lên cao, nền trời xanh ngắt, rời chợ Lùng Khấu Nhin về thành phố Lào Cai mà vẫn còn vấn vương với vẻ đẹp mùa thu xứ Mường.
